HISTORIA POWSTANIA MIASTA

Dzisiejsze miasteczko Borek Wlkp. na początku było wsią. W historii grodu, który zwie się Borek, tkwi coś odrębnego, własnego i wspaniałego. Wieś Borowo, bo tak nazywał się Borek na początku, leżąca nad krętym strumieniem Pogony, w przeszłości położona była wśród otaczających lasów - borów. Pogona, lewy dopływ Obry, była znana od 1447r. jako rzeka Przykuna płynąca od Pogorzeli przez Borek, Jeżewo ku Obrze. W naszych czasach nie rozumiano starej nazwy i przekształcono na Pogona. W wieku XI - XII istniało osadnicze skupisko średniej wielkości w okolicach Jeżewa i Frasunku. Od XII wieku notujemy pierwsze osady wzmiankowane w źródłach pisanych. Nie ma dowodów na to, czy istniała na tych terenach w XII wieku oddzielna kasztelania. Najprawdopodobniej obszary tutejszego rejonu wchodziły do kasztelani w pobliskim Śremie.

Znaczącym dla rozwoju sieci targowej był przełom wieku XII - XIII. W pracowniach historycznych można spotkać się z twierdzeniem, jakoby istniały osady targowe, do których należał Zdzież ( Borek ). W roku 1653 na prośbę dziedzica boreckiego, Piotra Przyjemskiego, król Jan Kazimierz ustanowił jarmark w Borku.W 1392 roku Zdzież otrzymał prawa miejskie. Po pożarze w 1423 roku lokowany na nowym miejscu uzyskał nazwę Zdzież - Borek. Założycielem miasta Borek na prawie magdeburskim byli Polacy.

W 1423 roku Borek był już miastem, a jego właścicielem szlachcic Mikołaj ze Zdzieża, po nim Tumigrał herbu "Wczele", Dominik z Jeżewa, jego syn Sędziwaj oraz Wojciech Wysocki. Od roku 1469 przez 130 lat właścicielem miasta była rodzina Bnińskich herbu "Łódź". Kolejnymi właścicielami Borku byli: ks. Mateusz Borzewski i Andrzej Borzewski herbu "Lubicz", Stanisław Przyjewski, późniejsi właściciele wywodzili się z rodziny Rozdrażewskich.W 1726 roku miasto nabył Kazimierz Sapieha. Borek utrzymywał się przy dziedziczeniu kolejnych Sapiehów herbu "Gozdawa". Następnym dziedzicem Borku był ród Nieświastowskich, z których ostatni bankrutuje.

16 kwietnia 1833 roku właścicielem Borku wraz z dominium był Karol Graeve ostatni prywatny właściciel miasta Borek. Miasto, mimo niezbyt dogodnego położenia, rozwijało się w szybkim tempie. Ludność cieszyła się zupełną swobodą i korzystała w całej pełni z przysługujących jej praw. W większości trudniła się rzemiosłem, handlem, a mniej rolnictwem. XV-wieczny Borek, jak przystało na porządne miasteczko, miał brukowane wszystkie ulice i rynek.

W 1655 roku - krytycznym dla Polski okresie, kościół borecki na Zdzieżu oddał wszystkie swoje kosztowności na usługi Ojczyzny, która potrzebowała nadzwyczajnych funduszy na prowadzenie wojny z nieprzyjaciółmi. Zamożność Borku skończyła się w drugiej połowie XVII wieku, a po nim nastąpiło ubóstwo.Dopiero za Stanisława Augusta z dźwigającą się z upadku oświatą krajową zawitał przemysł do miast i miasteczek (także do Borku) a z nim dobrobyt ich mieszkańców.Do przodujących majątków tutejszego rejonu należały: Jeżewo - Edwarda Raczyńskiego, z gorzelnią pobudowaną w 1837 roku oraz Cielmice - Celestyna Świtkowskiego - znany ośrodek hodowli bydła. W dniu 8 września 1939 roku do Borku wkroczyli Niemcy. Po wyzwoleniu miasta przez I Front Ukraiński od razu przystąpiono do tworzenia władzy miejscowej i budowania życia społeczno - gospodarczego. Przez lata wojny mieszkańcy Borku byli gnębieni przez nieprzyjaciela, na co dowodem jest utworzony przez Niemców w Bruczkowie ośrodek germanizacyjny. Dzieci, które tam trafiały nie miały kontaktu z rodzicami, wolno im było mówić tylko w języku niemieckim, a los wielu z tych dzieci jest nieznany, wiele wywieziono i rozstrzelano. W czasie wojny w posesji przy rynku, w budynku gospodarczym, hitlerowcy urządzili obóz dla Żydów przywiezionych z nieznanych stron Polski. Dzień 25 stycznia 1945 roku upamiętnił się w umysłach mieszkańców jako dzień wyzwolenia miasta spod jarzma hitlerowskiego faszyzmu.